Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Ετερότητα, αποδοχή, ένταξη και σχολείο | ΜΕΙΚΤΗ ΜΑΘΗΣΗ
Τα “Προγράμματα Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστήμιου Αιγαίου” σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Φυσικών προσφέρουν τα παρακάτω ετήσια επιμορφωτικά προγράμματα, τα οποία υλοποιούνται στο πλαίσιο του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για το ακαδημαϊκό έτος 2022-23. Τα προγράμματα υλοποιούνται μέσω Μεικτής Μάθησης, δηλαδή με συνδυασμό Δια Ζώσης και online Εξ Αποστάσεως ασύγχρονης και σύγχρονης εκπαίδευσης.
Αντικείμενο & Σκοπός Προγράμματος
Η ομαλή ένταξη των παιδιών των μεταναστριών/ών και προσφύγων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η υπερπήδηση των πολλών και όχι μόνο πολιτιστικών, εμποδίων που συνεπάγεται το συγκεκριμένο εγχείρημα και ευρύτερα η αποτελεσματική, κοινωνικοποιητική και εκπαιδευτική λειτουργία των πολυπολιτισμικών Σχολικών Μονάδων στη χώρα μας απαιτεί πριν και πάνω από όλα ενημερωμένους/ες, ευαισθητοποημένες/ους και επιμορφωμένους/ες εκπαιδευτικούς, ικανές/ους να αναμετρηθούν με τις προκλήσεις και τις δυσκολίες, εξοπλισμένες/ους με σύγχρονες επιστημονικές θεωρήσεις. Σκοπό του παρόντος επιμορφωτικού προγράμματος αποτελεί ευρύτερα η επιστημονική/επαγγελματική τους ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την ατομική τους βελτίωση, στο τόσο σημαντικό και επίκαιρο από άποψη ενδιαφέροντος πεδίο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και ειδικότερα η προετοιμασία και η ενδυνάμωσή τους για να ανταποκριθούν με επιτυχία στα καθήκοντα που θέτουν οι νέες συνθήκες των ανομοιογενών, πολυπολιτισμικών τάξεων, όπως και των τμημάτων υποδοχής, και των μαθητριών και των μαθητών που προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά, εθνικά και κοινωνικά περιβάλλοντα, καθώς όπως όλες και όλοι γνωρίζουμε οι Έλληνες και οι Ελληνίδες εκπαιδευτικοί δεν προετοιμάστηκαν κατά τη διάρκεια των βασικών τους σπουδών για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προβλημάτων.
Ειδικότερα, στόχους του προγράμματος όσον αφορά στις/στους επιμορφούμενες/ους αποτελούν:
Η κατανόηση των σύγχρονων πολυπολιτισμικών συνθηκών που διαμορφώνονται στη χώρα γενικότερα και στην ελληνική εκπαίδευση ειδικότερα.
Η γνώση του διεθνούς και εθνικού θεσμικού πλαισίου που διέπει τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά φαινόμενα και μάλιστα αυτά της μετανάστευσης και της προσφυγιάς .
Η αποδοχή της αναγκαιότητας εμπλουτισμού των επιστημονικών γνώσεων και των διδακτικών παρεμβάσεών τους, με έμφαση στην αντιρατσιστική και αντιξενοφοβική διδασκαλία, ώστε να καταστούν ικανές/οί να ανταποκριθούν με επιτυχία στις απαιτήσεις των πολυπολιτισμικών τάξεων και μάλιστα των τάξεων υποδοχής και στις ανάγκες των παιδιών από διαφορετικά πολιτισμικά, εθνικά, θρησκευτικά κ.λπ. περιβάλλοντα.
Η γνώση των διαφορετικών μοντέλων διαπολιτισμικής εκπαίδευσης
Η δυνατότητα επιτυχούς χειρισμού ευαίσθητων ζητημάτων, ειδικότερα εκείνων που συνδέονται με συγκρούσεις παραδόσεων, αλλά και τα φύλα.
Η ουσιαστική συμβολή τους στη σύνδεση και επικοινωνία Σχολικής Μονάδας και μεταναστευτικών/προσφυγικών οικογενειών
Μαθησιακοί Στόχοι Προγράμματος
- Μετά την ολοκλήρωση του Προγράμματος οι επιμορφούμενοι και οι επιμορφούμενες θα είναι σε θέση:
- Να κατανοούν τις έννοιες και τις σημασίες της πολυπολιτισμικότητας, της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και του νέου σχολείου, που προσεγγίζει τον πολιτισμό «σαν σπίτι που μας χωράει όλες και όλους και όχι σαν φυλακή»
- Να αναγνωρίζουν και να αντιμάχονται τις βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που συνδέονται με τον ρατσισμό, τον σεξισμό, την ξενοφοβία, καθώς και τους μηχανισμούς παραγωγής/αναπαραγωγής τους στο σχολικό περιβάλλον.
- Να προτάσσουν την αποδοχή της ετερότητας και την υπέρβαση του εθνοκεντρισμού ως δεσπόζουσες αξίες του σύγχρονου σχολείου και σε αυτή τη βάση να αναπτύσσουν και να βελτιώνουν τις διδακτικές τους παρεμβάσεις, καθώς και τις λοιπές τους δραστηριότητες.
- Να αξιοποιήσουν τις ποικίλες γνώσεις που αποκόμισαν από την παρακολούθηση του προγράμματος για τη επιτυχή διαχείριση της πολυπολιτισμικής τάξης και της τάξης υποδοχής την αντιμετώπιση ευαίσθητων ζητημάτων και την επίλυση τυχόν συγκρούσεων στο πλαίσιό τους.
- Να συμβάλλουν στην αποτελεσματική σύνδεση του σχολείου με τη μεταναστευτική/προσφυγική οικογένεια
Μέθοδοι επιμόρφωσης
Μεικτή Μάθηση.
Συγκεκριμένα, προβλέπονται:
– 50 ώρες διά ζώσης διδασκαλία,
– 300 ώρες εξ αποστάσεως με μέθοδο ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης
– 50 ώρες εκπόνηση και παρουσίαση εργασίας
Μέθοδος Αξιολόγησης
Η αξιολόγηση του προγράμματος γίνεται με την εκπόνηση τελικής εργασίας βάση των προδιαγραφών που θέτουν οι επιμορφωτές/τριες.
Η συμμετοχή στις δια ζώσης συνεδρίες είναι υποχρεωτική, ενώ επιτρέπονται απουσίες σε ποσοστό μέχρι 20%.
1. Έννοια, περιεχόμενο και μοντέλα διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας/διαφορετικότητας στο ελληνικό σχολείο
Στην ενότητα αυτή διασαφηνίζονται οι βασικοί θεωρητικοί όροι της διαπολιτισμικότητας, της πολυπολιτισμικότητας, της διαφορετικότητας και της αποδοχής. Επισημαίνεται ότι η πολυπολιτισμικότητα είναι πραγματικότητα, η διαπολιτισμικότητα ζητούμενο, που προϋποθέτει διαδικασίες κοινωνικής μάθησης, οι οποίες αφορούν συνολικά την κοινωνία. Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι όροι «διαφορετικότητα», ( diversity), που παραπέμπει στην ποικιλία, στη διαφορά, στην ετερογένεια και στην εθνοτική, γλωσσική, γνωστική, κοινωνική, πολιτισμική ετερότητα και «αποδοχή», που αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη πολιτισμικού διαλόγου που οδηγεί σε πολιτισμικές ανταλλαγές και πολιτισμικό εμπλουτισμό. Τέλος παρουσιάζονται μοντέλα διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας/διαφορετικότητας, που έχουν εφαρμοστεί στην εκπαίδευση. Αυτά είναι της αφομοίωσης, της ενσωμάτωσης, το πολυπολιτισμικό, το αντιρατσιστικό και το διαπολιτισμικό μοντέλο. Γίνεται αναφορά στην υιοθέτηση στην κοινωνία, στα κυριότερα χαρακτηριστικά τους και στις διαφορές μεταξύ τους.
2. Δημογραφική πραγματικότητα, Πληθυσμιακές μεταβολές και η Εκπαίδευση των προσφύγων και των μεταναστριών/ών
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι βασικές ομάδες μετακινούμενων ατόμων (πρόσφυγες, μετανάστες/στριες). Προσεγγίζεται η έκταση του φαινομένου της μετανάστευσης και προσφυγιάς στη σύγχρονη εποχή στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και διεθνώς. Αποδεικνύεται γιατί η ΕΕ αντιμετωίζει τα τελευταία χρόνια τη μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το δικαίωμα στην εκπαίδευση και οι υποχρεώσεις της ελληνικής Πολιτείας. Δίνεται έμφαση στην περίπτωση των ασυνόδευτων ανήλικων αγοριών και κοριτσιών προσφύγων και τα εμπόδια, που υπάρχουν για την εγγραφή τους στις υπάρχουσες δομές εκπαίδευσης
3. Ευρωπαϊκές και Εθνικές Εκπαιδευτικές Πολιτικές διαχείρισης της πολιτισμικής ετερότητας
Στην ενότητα αυτή γίνεται η προσέγγιση των διαπολιτισμκών χαρακτηριστικών των εκπαιδευτικών συστημάτων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαπιστώνεται ότι από το 2004 όλα τα ευρωπαϊκά κράτη υιοθέτησαν τη διαπολιτισμική προσέγγιση όσον αφορά τη διαχείριση της ετερότητας στα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Έλαβαν μέτρα που είναι διαφορετικά μεταξύ τους, γιατί στόχος τους ήταν να προσαρμοστούν στην ιδιαιτερότητα του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα μας και σχετίζεται με το δικαίωμα της εκπαίδευσης των παιδιών των μετακινούμενων ομάδων, αλλά και το πρόσφατο θεσμικό πλαίσιο ένταξή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Δίνεται έμφαση στην κατανόηση της λειτουργίας των τάξεων υποδοχής και των δομών υποδοχής για την εκπαίδευση των προσφύγων (ΔΥΕΠ).
4. Για ένα Διαπολιτισμικό Πρόγραμμα Σπουδών
Στη συγκεκριμένη ενότητα αποδεικνύεται ότι οι αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης δεν αποτελούν ξεχωριστό διδακτικό αντικείμενο του Αναλυτικού Προγράμματος. Οι κυριότερες αρχές διαπολιτισμικού Α.Π. σχετίζονται με την αποδοχή όλων των κουλτούρων και οι υποκουλτούρων και της νέας πολιτισμικής πραγματικότητας και της δυναμικής της στις χώρες υποδοχής. Ανταποκρίνεται στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες των όλων των μαθητών/τριών . Γίνεται αναφορά και στη σημασία του κρυφού αναλυτικού προγράμματος. Επιπρόσθετα αναδεικνύεται η σημασία των σχολικών εγχειριδίων, που χρειάζεται να είναι απαλλαγμένα από προκαταλήψεις, στερεότυπα, ξενοφοβία, κ.λπ., αλλά και να επισημαίνουν εκτός από τις διαφορές, και τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στις διάφορες πολιτισμικές ομάδες και στους λαούς . Η συγκεκριμένη ενότητα προσεγγίζει τις καταλληλότερες μεθόδους διδασκαλίας που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης (κυρίως ομαδοσυνεργατικές και βιωματικές, όπως τα παιχνίδια ρόλων, γνωριμίας, επικοινωνίας, εμπιστοσύνης). Θα παρουσιαστούν νέου Τύπου Διδακτικές Παρεμβάσεις στο γνωστικό πεδίο της ιστορίας, της γλώσσας, των θρησκευτικών σε πολυπολιτισμικές τάξεις. Στα μαθήματα αυτά κυρίως τίθενται οι στόχοι σχετικοί με την κατανόηση του πολιτισμού του «άλλου», τη γνώση των στοιχείων εκείνων που, αλλά και που ενώνουν πολιτισμικά ένα έθνος με τα υπόλοιπα έθνη, καθώς όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν τη συμμετοχή τους στην οικοδόμηση του παγκόσμιου πολιτισμού.
5. Διαπολιτισμικές δεξιότητες της/του εκπαιδευτικού
Στη συγκεκριμένη ενότητα αποδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος των εκπαιδευτικών στην ένταξη των μαθητριών/των, στην αντιμετώπιση του ρατσισμού, του σεξισμού και της ξενοφοβίας στο σχολείο. Γι΄αυτό το λόγο προκύπτει η αναγκαιότητα της διαπολιτισμικής ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών και η καλλιέργεια δεξιοτήτων διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Διαπολιτισμικά έτοιμος/η θεωρείται ένας/μια εκπαιδευτικός, ο/η οποίος/α μπορεί να χειρίζεται με άνεση και ευχέρεια θέματα που αφορούν τη διαφορετικότητα, όπως επίσης και τα όποια προβλήματα που προκύπτουν από τη συνύπαρξη και αλληλεπίδραση μεταξύ των εθνοπολιτισμικών ομάδων που ζουν σε μία χώρα, σε μία κοινωνία. Διαπολιτισμική ετοιμότητα ορίζουμε την επάρκεια σε θεωρητικό επίπεδο, τις γνώσεις και την επιστημονική κατάρτιση που ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει όσον αφορά τα θέματα της διαπολιτισμικής παιδαγωγικής, αλλά και την ικανότητα να κάνει πράξη τις βασικές αρχές, τα “αξιώματα” και τα παραδείγματα της διαπολιτισμικής αγωγής. Στο πλαίσιο της διαπολιτισμικής ικανότητας ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη: (α) διαπολιτισμοποίηση των περιεχομένων της διδασκαλίας και στη συσχέτιση με τους διαφορετικούς πολιτισμούς στην τάξη και (β) στη μείωση των προκαταλήψεων, με τη χρησιμοποίηση εναλλακτικών μοντέλων διδασκαλίας από τον εκπαιδευτικό, που επιτρέπουν τη συνεργασία, την αυτοέκφραση και την ενεργοποίηση των μαθητών/ τριών. Γίνονται προτάσεις για την επίτευξη της αποτελεσματικής Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας στο σχολείο.
6. Διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας
Στην 6η ενότητα με τίτλο "Διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας" αρχικά θα διευκρινιστούν οι όροι "δεύτερη" και "ξένη" γλώσσα. Στη συνέχεια θα περιγραφούν οι στόχοι που τίθενται στη διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας. Θα προσεγγιστούν μέθοδοι που εφαρμόζονται στη διδασκαλία της Ελληνικής ως Δ/Ξ γλώσσας, όπως η δομική και η προφορική προσέγγιση και θα προταθούν διδακτικές παρεμβάσεις για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας. Έπειτα θα γίνει αναφορά στους τρόπους αξιολόγησης του γλωσσικού μαθήματος. Τέλος θα καταγραφούν τα κυριότερα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στη διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας και θα προταθούν πρακτικές ιδέες υπέρβασής τους.
7. Σκιαγραφώντας το προφίλ των μαθητών/τριών με διαφορετικό πολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο
Στην συγκεκριμένη Ενότητα θα περιγραφούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μαθητών/τριών με διαφορετικό πολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο .Θα διευκρινιστούν οι ιδιαίτερες εκπαιδευτικές και γλωσσικές ανάγκες τους. Θα προσδιοριστεί ο ρόλος των εκπαιδευτικών σύμφωνα με το λειτουργισμό και το μαρξισμό. Θα ολοκληρωθεί η ενότητα αυτή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/τριες με μαθησιακές δυσκολίες κυρίως με δυσλεξία κατά τη διδασκαλία της Ελληνικής ως Δεύτερης/Ξένης Γλώσσας και θα παρουσιαστούν προτάσεις υπέρβασής τους.
8. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Φύλο
Η διαπολιτισμικότητα, ως κίνημα μεταρρύθμισης δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στις διεκδικήσεις των γυναικών για την ισότητα και την ένταξη της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές και τους τομείς της δημόσιας ζωής, σε κοινοτικό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Στα κρίσιμα προβλήματα των γυναικών και των μαθητριών των εθνοπολιτισμικών ομάδων εστιάζει το ενδιαφέρον της η διαπολιτισμική εκπαίδευση, αφού αυτές οι κοινωνικές ομάδες υφίστανται “ρευστοποίηση” των δικαιωμάτων τους, πολλαπλές μορφές βίας και στερήσεων. Η έμφυλη διάσταση του κοινωνικού αποκλεισμού και αυτή του “αποκλεισμού στο εσωτερικό του αποκλεισμού” περνάει σχεδόν απαρατήρητη. Ο στόχος της παροχής των ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών στα νέα κορίτσια των γλωσσικών μειονοτήτων υστερεί και συχνά τίθεται σε δεύτερη μοίρα, καθώς δίνεται προτεραιότητα συνήθως σε άλλα ζητήματα (εθνική καταγωγή, γλώσσα κ.ά.). Αυτό οφείλεται σε μια ευρύτερα χρησιμοποιημένη κοινή παραδοχή, η οποία προβάλλεται και ως δικαιολογία, που υποστηρίζει ότι τα δικαιώματα αυτών των κοριτσιών προστατεύονται και οι ανάγκες τους εξυπηρετούνται λόγω του ότι αποτελούν μέλη μιας άλλης προστατευόμενης ομάδας. Οι εκπαιδευτικοί, γυναίκες και άνδρες, θα ευαισθητοποιηθούν για την αναγκαιότητα οικοδόμησης ενός διαπολιτισμικού ενιαίου ολοήμερου σχολείου, που θα προωθεί την ισότητα των φύλων, τη βελτίωση της θέσης των γυναικών και των μαθητριών των γλωσσικών μειονοτήτων, την άρση των στερεοτύπων/προκαταλήψεων και διακρίσεων, που αφορούν το φύλο.
ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ
ΕΚΠΤΩΣΗ 10% ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΡΧΙΚΗΣ ΤΙΜΗΣ ΣΕ ΑΝΕΡΓΟΥΣ, ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ΕΦΑΠΑΞ ΠΛΗΡΩΜΗ, ΜΕΛΗ ΕΕΦ
Θέματα Προγράμματος Σπουδών και λοιπά Επιμορφωτικά Θέματα
Ομότιμη Kαθηγήτρια Μαρία Γκασούκα
Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού
Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Email: mgasouka@rhodes.aegean.gr
Θέματα Οικονομικής και Διοικητικής Διαχείρισης
Γραμματεία Προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης
Τηλέφωνο: 22410 99424-5-6 (Δευτέρα-Παρασκευή, 10:00-17:00)
Email: e-epimorfosi@aegean.gr