Ειδική Αγωγή | ΜΕΙΚΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

1. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Η Διδακτική Ενότητα έχει ως στόχο να περιγράψει τα βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής και κοινωνικής ανάπτυξης από τη βρεφική έως την πρώτη σχολική ηλικία αλλά και να αποσαφηνίσει ζητήματα που σχετίζονται με τον εντοπισμό, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των πιο συχνά παρατηρούμενων αναπτυξιακών διαταραχών κατά την περίοδο αυτή. Στο πλαίσιο αυτό αντιπαραβάλλονται με βάση την έννοια της συννοσηρότητας τα κλινικά χαρακτηριστικά διαταραχών όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα, οι Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, η Νοητική Αναπηρία και οι Αγχώδεις Διαταραχές καθώς και οι μακροχρόνιες επιδράσεις της επιλόχειας κατάθλιψης και της παραμονής σε ίδρυμα για το παιδί. Κατά την αντιπαραβολή αυτή λαμβάνονται υπόψη και οι επιδράσεις του πολιτισμικού πλαισίου και του φύλου. Επιπλέον, εξετάζονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των πιο διαδεδομένων συστημάτων ταξινόμησης των αναπτυξιακών διαταραχών, στα οποία συνήθως βασίζεται μία διάγνωση, ενώ επιχειρείται και μία σύντομη αναφορά σε σύγχρονες θεωρίες της αναπτυξιακής ψυχοπαθολογίας, οι οποίες υποστηρίζουν ότι, σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, είναι δυνατή η πρόληψη των αναπτυξιακών διαταραχών και των μακροπρόθεσμων συνεπειών τους. Τέλος, αναλύονται οι παράγοντες που καθορίζουν την απόφαση για την παραπομπή ενός παιδιού στον ειδικό και αποσαφηνίζεται ο ρόλος του εκπαιδευτικού στον εντοπισμό των αναπτυξιακών διαταραχών.

2. ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ

Επιχειρείται μία γνωριμία με ορισμένα από τα πιο διαδεδομένα εργαλεία και μεθόδους που διευκολύνουν την ανίχνευση και τη διάγνωση των προβλημάτων μάθησης και συμπεριφοράς. Περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά τους, οι τρόπου χορήγησής τους καθώς και οι περιορισμοί και τα προβλήματα που είναι πιθανό να ανακύψουν κατά τη χορήγησή τους, ενώ εξετάζονται επίσης η εγκυρότητα και η αξιοπιστία τους. Επιπλέον, προσδιορίζονται οι αρμοδιότητες χορήγησης του κάθε εργαλείου ανάλογα με την ειδικότητα (π.χ. εκπαιδευτικοί, λογοθεραπευτές, ψυχολόγοι). Κεντρική ιδέα της ενότητας είναι ότι τα σταθμισμένα εργαλεία μπορούν να διευκολύνουν τον προσδιορισμό των δυνατοτήτων και των αδυναμιών ενός παιδιού και να συμβάλλουν στη διάγνωση μίας διαταραχής. Ωστόσο, η διαδικασία της διάγνωσης δε θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις επιδόσεις του παιδιού σε σταθμισμένες δοκιμασίες, αλλά και σε πληροφορίες που προέρχονται από γονείς και εκπαιδευτικούς καθώς και από την παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού στο σπίτι, το σχολείο αλλά και το γραφείο του ειδικού. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η επίδοση ενός παιδιού σε μία σταθμισμένη δοκιμασία δεν αντανακλά μόνο τις δυνατότητές του αλλά και τις συνθήκες χορήγησης της δοκιμασίας, συμπεριλαμβανομένου και του κλίματος ανάμεσα στο παιδί και τον εξεταστή.

3. ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ – ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (ΔΕΠ-Υ) ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ (ΕΜΔ)

Τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια η ΔΕΠ-Υ απασχολεί τους ειδικούς που εργάζονται στο χώρο της ψυχικής υγείας του παιδιού και του εφήβου περισσότερο από κάθε άλλη διαταραχή. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μεγάλη συχνότητα εμφάνισης της ΔΕΠ-Υ στον παιδικό πληθυσμό καθώς και στο γεγονός ότι πολλά προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς σχετίζονται με αυτή τη διαταραχή. Μέχρι πρόσφατα, ελάχιστοι ήταν οι ειδικοί οι οποίοι εμβάθυναν στην επιστημονική προσέγγιση της ΔΕΠ-Υ. Σε πολλές περιπτώσεις, σε παιδιά προσχολικής ηλικίας προτείνονταν απλώς συνεδρίες λογοθεραπείας ή εργοθεραπείας χωρίς να δίνεται διάγνωση που να αιτιολογεί τις δυσκολίες τους. Σε περιπτώσεις μεγαλύτερων παιδιών, συχνά δινόταν η διάγνωση της δυσλεξίας, η οποία οδηγούσε στον περιορισμό της προσπάθειας θεραπευτικής αντιμετώπισης σε ειδικές παιδαγωγικές μεθόδους, παραγνωρίζοντας τις βασικότερες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν τα παιδιά αυτά στους τομείς του αυτοελέγχου, της συγκέντρωσης της προσοχής και, γενικότερα, στον έλεγχο της συμπεριφοράς τους. Σε αυτή τη Διδακτική Ενότητα επιχειρείται η ενημέρωση και εξοικείωση ειδικών, φοιτητών, εκπαιδευτικών και γονέων σχετικά με τη φύση, την αιτιολογία, τα κυρίαρχα συμπτώματα, τα δευτερογενή προβλήματα και τις βασικές μεθόδους διάγνωσης και θεραπευτικής αντιμετώπισης αυτής της διαταραχής. Επίσης, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη σχέση της ΔΕΠ-Υ με τις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες και τη δυσλεξία και παρουσιάζονται τα πιο σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματική αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών και των προβλημάτων συμπεριφοράς των παιδιών με ΔΕΠ-Υ.

4. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

5. ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Στη Διδακτική Ενότητα ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ αποσαφηνίζεται κατ’ αρχήν ο όρος Άτομα με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες καθώς και έννοιες, όπως ‘ένταξη’, ‘ενσωμάτωση’ και ‘συνεκπαίδευση’, οι οποίες αποτελούν τον πυρήνα της διαμόρφωσης των προγραμμάτων της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Επιπλέον, αναλύεται το ισχύον θεσμικό σύστημα της Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα συστήματα σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, ενώ περιγράφονται εκτενώς και δομές της Ειδικής Αγωγής, όπως οι Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα Τμήματα Ένταξης, τα Κέντρα Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης και τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα. Επιπλέον, παρουσιάζονται σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα τα οποία αναδεικνύουν τις αντιλήψεις γονέων, εκπαιδευτικών αλλά και μαθητών/τριών για τους/τις μαθητές/τριες με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αναλύεται η άποψη ότι η επιτυχημένη εφαρμογή οποιουδήποτε προγράμματος συνεκπαίδευσης προϋποθέτει θετικές κοινωνικές αναπαραστάσεις τόσο του σχολικού όσο και του οικογενειακού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου. Τέλος, συζητούνται μέθοδοι με τις οποίες μπορούν να ανασταλούν μηχανισμοί, οι οποίοι παρεμποδίζουν τη συνεκπαίδευση μαθητών/τριών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία, όπως το κρυφό πρόγραμμα και η αυτό-εκπληρούμενη προφητεία.

6. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Ο σκοπός είναι να φωτιστεί στο γενικό παιδαγωγικό πλαίσιο, ο τομέας της Ειδικής Αγωγής & Εκπαίδευσης. Έχει στόχο να αποσαφηνίσει εννοιολογικά την ορολογία της ειδικής αγωγής & εκπαίδευσης (αναπηρία, άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ένταξη, ενσωμάτωση, συνεκπαίδευση, εξατομικευμένα προγράμματα) και μέσα από μια ιστορική αναδρομή, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό να δείξει τη συνέχεια της εκπαίδευσης των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η διεθνής εμπειρία προσπαθεί να δομήσει το μοντέλο της συνεκπαίδευσης για τα παιδιά με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, σε τρεις άξονες, την κοινωνική ένταξη, την χωροχρονική ένταξη και τη διδακτική ένταξη. Θα προσεγγιστούν μοντέλα ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης και άλλων ευρωπαϊκών χωρών και θα γίνει προσπάθεια κατανόησης της δομής και λειτουργίας των ΚΕΣΥ, των ΣΜΕΑΕ και των Τ.Ε, ΣΔΕΥ, ΕΔΕΑΥ, Παράλληλες Στηρίξεις.

7. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Σύγχρονες έρευνες καταδεικνύουν ότι η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) συμβάλλει θετικά στην εφαρμογή των μοντέλων συνεκπαίδευσης για μαθητές/ τριες με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, επηρεάζοντας συναφείς παράγοντες τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον της σχολικής μονάδας. Η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους, να συνεργάζονται με τους/τις συμμαθητές/τριες αλλά και να νιώθουν ικανοποίηση με την επίτευξη των μαθησιακών στόχων, όπως αυτοί περιγράφονται στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών. Απώτερος στόχος της χρήσης νέων τεχνολογιών στο πλαίσιο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης είναι η τροποποίηση των κοινωνικών αναπαραστάσεων των συμμαθητών/τριών για την συνεκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία και/ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η παρούσα Διδακτική Ενότητα επικεντρώνεται στη χρήση σταθμισμένων λογισμικών για μαθητές/τριες με αισθητηριακές και κινητικές αναπηρίες και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες καθώς και άλλων τεχνολογικών μέσων που διευκολύνουν την προσβασιμότητα στη γνώση.

8. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Η Συμβουλευτική στοχεύει στο να διευκολύνει τη δια βίου προσωπική και διαπροσωπική λειτουργικότητα των ανθρώπων, σε θέματα συναισθηματικά, κοινωνικά, επαγγελματικά, εκπαιδευτικά/μαθησιακά, προωθεί τη θέσπιση προσωπικών στόχων και φιλοδοξιών και προσφέρει θετικά μοντέλα με βάση τα οποία μπορεί το άτομο να βελτιώσει την λειτουργικότητα και την ποιότητα της ζωής του. Η Διδακτική Ενότητα απευθύνεται σε γονείς και εκπαιδευτικούς με σκοπό να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς που εκδηλώνουν τα παιδιά στις διάφορες φάσεις της ανάπτυξής τους. Θα αναπτυχθούν οι βασικές έννοιες, θεωρίες και μέθοδοι της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Θα προσδιοριστούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και οι βασικές δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ο αποτελεσματικός σύμβουλος. Θα γίνει ανάλυση των σταδίων καθώς επίσης και η περιγραφή των βασικών δεξιοτήτων και των στρατηγικών της συμβουλευτικής προσέγγισης που μπορούν να υιοθετηθούν από γονείς και εκπαιδευτικούς για τη στήριξη των παιδιών. Επισημαίνεται ότι ο ρόλος του γονέα και του εκπαιδευτικού ως συμβούλου δεν είναι να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη για την επίλυση των προβλήματος που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, αλλά να τα βοηθήσουν να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους και τα μέσα που διαθέτουν για την αντιμετώπιση των προβλήματων αυτών. Επιπλέον, η ΔΕ θα επικεντρωθεί στα ακόλουθα ζητήματα: ενδοοικογενειακές σχέσεις, διαχείριση άγχους και συναισθημάτων στο πλαίσιο της οικογένειας και του σχολείου, διαχείριση απώλειας, ζητήματα αξιών, προκλητική συμπεριφορά και οριοθέτηση, συμπεριφορές εθισμού, χρήση διαδικτύου.

9. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

10. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ

Η παρούσα ενότητα αναφέρεται σε ζητήματα ένταξης των παιδιών από διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον και στη διαχείριση παιδιών από διάφορες μορφές οικογένειας.